Warszawska Caritas podsumowała projekt pomocy uchodźcom
Ocena realizacji projektu nt.
„Wspierania integracji uchodźców oraz wykonywania usług społecznych na rzecz osób posiadających status uchodźcy na terenie województwa mazowieckiego” (za okres od sierpnia 2004 do lipca 2005 r.)
Organizacją realizującą powyższy projekt jest Wojewoda Mazowiecki, a partnerem projektu Caritas Archidiecezji Warszawskiej.
W ramach Projektu Caritas AW prowadzi na rzecz uchodźców poradnictwo: socjalne, zawodowe, prawne i psychologiczne oraz zajmuje się organizacją i obsługą systemu mieszkań rotacyjnych, doradztwem w zakresie uzyskania zakwaterowania i pomocą mieszkaniową.
Zakładane rezultaty:
– Uruchomienie Biura ds. Uchodźców prowadzonego przez Caritas Archidiecezji Warszawskiej w Warszawie, które w pierwszym roku działalności obejmie poradnictwem i pracą socjalną około 100 osób.
– Poprawa sytuacji mieszkaniowej uchodźców w początkowej fazie integracji. Uruchomienie systemu mieszkań rotacyjnych, prowadzenie Domu Uchodźcy i doradztwo w sprawach mieszkaniowych a w efekcie widoczna poprawa sytuacji mieszkaniowej dla około 100 uchodźców w początkowej fazie integracji.
Osiągnięte rezultaty:
Dzięki przeniesieniu w listopadzie 2004 siedziby Biura ds. Uchodźców prowadzonego przez Caritas Archidiecezji Warszawskiej z ul. Czerniakowskiej na ul. Krakowskie Przedmieście 62, znacznie zwiększyła się liczba osób korzystających z jego usług (z 50 miesięcznie do ok. 150). Stale zwiększająca się liczba uchodźców korzystających z usług Biura świadczy o tym, że działalność Biura jest potrzebna i dostosowana do ich potrzeb.
W okresie od sierpnia 2004 do lipca 2005 z pomocy Biura skorzystało 140 uchodźców. Liczba wszystkich cudzoziemców, którzy zgłosili się w tym okresie do Biura wyniosła 726 osób. Uchodźcy stanowili 19%.
Poradnictwo psychologiczne
Od września 2004 do 31 lipca z pomocy psychologa skorzystało 289 osób.
Pomoc psychologiczna obejmowała diagnozę i terapie: zaburzeń psychicznych osób dotkniętych atakami terroru (przemocy), ofiar wojny i prześladowań w Czeczenii, u których przeżycia traumatyczne pozostawiły trwały ślad w sferze zdrowia psychicznego jak i somatycznego, upośledzając prawidłowe funkcjonowanie społeczne i rodzinne; zaburzeń nerwicowych, związanych ze stresem; zaburzeń lękowych, depresyjnych, adaptacyjnych (szok kulturowy, żałoba); zespołów behawioralnych związanych z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi; zaburzeń psychosomatycznych; zaburzeń mowy; upośledzenia umysłowego.
W ramach realizowanego projektu, 20 osób zostało skierowanych na terapię do Centrum Wspomagania Rozwoju Osobowości oraz Stowarzyszenia Psychologów Chrześcijańskich.
Prowadzone przez psychologa poradnictwo obejmowało również diagnozę dzieci w zakresie: rozwoju intelektualnego (trudności w nauce), emocjonalnego, społecznego (zaburzenia nerwicowe, lęki separacyjne) terapia – zajęcia korekcyjno wyrównawcze oraz terapia przez zabawę.
Psycholog zatrudniony w Biurze współpracuje z psychologami zajmującymi się uchodźcami w innych krajach, w szczególności w Niemczech i Austrii (Caritas, Xenion, Mothers for Peace, North Rhine – Westphalia Refugee Council, Bielefeld Refugee Council).
Poradnictwo prawne
Pomoc prawna świadczona była we współpracy z Biurem Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców (UNHCR), Helsińską Fundacją Praw Człowieka, Stowarzyszeniem im. Haliny Nieć, Kliniką Prawa UW, Polskim Stowarzyszeniem Edukacji Prawnej, Centrum Pomocy Migrantom i Uchodźcom w Białymstoku i Lublinie oraz organizacjami działającymi w innych krajach: Caritas Austria, Diakonia Austria, Xenion, North Rhine – Westphalia Refugee Council w Niemczech.
W okresie od sierpnia 2004 do lipca 2005 każdego miesiąca było udzielanych około 50 porad prawnych.
Pomoc prawna świadczona na rzecz uchodźców dotyczyła: przygotowania pism i wniosków do Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców oraz Rady do Spraw Uchodźców oraz do sadów powszechnych; przygotowania skarg i pism do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego; kontaktów z placówkami dyplomatycznymi w Polsce i polskimi za granica; pisania wniosków o połączenie z rodziną w ramach systemu Dublin II; przygotowania pism i wniosków do Wojewody Mazowieckiego w sprawach zezwolenia na osiedlenie, zezwolenia na pobyt na czas określony, wydania wizy, przedłużenia wiz, wymiany dokumentów; tłumaczenia dokumentów na język polski; przygotowania wniosków o wpis na listę osób oczekujących na mieszkanie komunalne oraz informacje na temat dostępności mieszkań socjalnych oraz mieszkań w ramach towarzystw budownictwa społecznego; udzielania informacji na temat prawa rodzinnego oraz pomocy w zawieraniu związków małżeńskich, systemu podatkowego w Polsce, dostępu do świadczeń socjalnych zasiłki rodzinne, celowe, okresowe, stałe, renty socjalne, zasiłki z tytułu samotnego wychowywania dziecka oraz urodzenia dziecka); udzielania informacji z zakresu Ustawy o cudzoziemcach oraz Ustawy o udzielaniu ochrony cudzoziemcom na terytorium RP; podejmowania pracy przez uchodźców; porad prawnych w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, samozatrudnienia, prawa pracy, ubezpieczeń społecznych; pomocy w uzyskaniu numeru PESEL, zameldowaniu, rejestracji dzieci urodzonych na terytorium Polski; informacji i reprezentacji w instytucjach pomocy społecznej.
Z porad prawnych Biura ds. Uchodźców oprócz beneficjentów korzystały również inne organizacje pozarządowe działające na rzecz uchodźców – Fundacja Ocalenie, Lekarze Bez Granic – Francja, Platform for International Cooperation on Undocumented Migration (PICUM) – Belgia, Centro Studi e Ricerche Immigratione Dossier Statistico – Włochy.
Poradnictwo socjalne
Z poradnictwa socjalnego w okresie trwania projektu skorzystało 90- 100 osób. Pomoc socjalna realizowana była we współpracy z Polskim Komitetem Pomocy Społecznej, Polską Akcją Humanitarną, PCK, Warszawskim Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowymi (Miejskimi) Ośrodkami Pomocy Społecznej.
Pomoc socjalna i poradnictwo obejmowało: procedury administracyjne dostępu do świadczeń i zasiłków (współpraca z Ośrodkami Pomocy Społecznej); wypełnianie formularzy – rejestracja w Urzędach Pracy, wnioski o mieszkania socjalne; kontakty z instytucjami samorządu terytorialnego oraz administracji publicznej (przedszkola, szkoły, domy dziecka, Kuratorium Oświaty, żłóbki, noclegownie – pomoc w znalezieniu noclegu, domy samotnej matki); doradztwo i ułatwienie dostępu do usług z zakresu ochrony zdrowia w szczególności dotyczyło to osób chorych przewlekle, kobiet w ciąży oraz małych dzieci; organizowani wypoczynku letniego dla dzieci uchodźców – wyjazd dzieci zorganizowany przez Caritas Archidiecezji Warszawskiej do Broku i Stegny Gdańskiej; doradztwo w zakresie możliwości uzyskania zatrudnienia w Polsce, podniesienia kwalifikacji zawodowych oraz przekwalifikowania uwzględniającego sytuację na lokalnym rynku pracy; pomoc w dostępie do posług religijnych;
Pomoc materialna
W czasie trwania projektu z pomocy materialnej skorzystało 107 rodzin. Pomoc ta obejmowała zakup żywności, leków oraz odzieży.
Biuro pozyskało sponsorów, którzy dostarczyli artykuły spożywcze, pampersy oraz środki higieniczne. Ze środków własnych Caritas AW rodzinom z małymi dziećmi przekazał wózki, wyprawki dla niemowląt oraz odżywki. Z okazji Dnia Dziecka, Biuro pozyskało sponsorów, którzy ofiarowali 1000 pączków oraz 10000 soczków.
Uchodźcy systematycznie uzyskują pomoc żywnościową (mleko, ryż, mąka, ser, makaron) z magazynu Caritas A.W przy ul. Czerniakowskiej.
Poprawa sytuacji mieszkaniowej uchodźców poprzez organizację i obsługę systemu mieszkań rotacyjnych
Caritas Archidiecezji Warszawskiej rozpoczął organizację wynajmu mieszkań rotacyjnych dla uchodźców w sierpniu 2004 r. W tym celu zbadano rynek nieruchomości, przygotowano wzory umów z właścicielami mieszkań oraz wzory umów użyczenia.
Uchodźcy kierowani byli do mieszkań przez Wojewodę Mazowieckiego. Z każdym podpisywana była umowa użyczenia. Z mieszkań rotacyjnych w okresie trwania projektu skorzystały 54 osoby.
Udzielono kilkunastu porad i informacji na temat możliwości uzyskania przez uchodźców mieszkań z zasobów lokalowych gminy oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego. Przygotowano wnioski do Urzędów Gminy i Miasta o przyznanie mieszkań socjalnych z zasobu lokalowego gminy. Z powodu długich list osób oczekujących na przyznanie lokali mieszkalnych, żaden z uchodźców nie uzyskał lokalu socjalnego.
Towarzystwo Budownictwa Społecznego przyznało uznanym uchodźcom 5 mieszkań. Kilku osobom udzielono pomocy w znalezieniu mieszkania z ogłoszeń.
Po roku funkcjonowania mieszkań rotacyjnych można stwierdzić, że system ten był trudnym przedsięwzięciem, nie funkcjonował poprawnie. Zdarzały się przypadki, że najemca postępował nieuczciwie w stosunku do uchodźców nie dotrzymując warunków umowy, co w efekcie spowodowało wypowiedzenie kilku umów najmu przez Caritas. Część uchodźców, którym Wojewoda Mazowiecki zaproponował mieszkania rotacyjne poza Warszawą, nie wyraziła na to zgody. 13 uchodźców opuściło zajmowane lokale przed końcem programu integracyjnego. Sytuacja ta skłania do refleksji nad poszukiwaniem nowych sposobów rozwiązywania problemów mieszkaniowych dla uchodźców.
W stosunku do założeń dotyczących wykonania budżetu nastąpiło przesunięcie w czasie rozpoczęcia wynajmu mieszkań rotacyjnych. Fakt ten został spowodowany opóźnieniem w przepływie I transzy środków EFU na rachunek Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego.
Główne problemy związane z realizacją projektu:
– traktowanie Polski przez część uchodźców jako kraju tranzytowego,
– mały stopień integracji po zakończeniu programu integracyjnego,
– trudności ze znalezieniem pracy,
– niechęć właścicieli mieszkań do wynajmowania ich uchodźcom,
– opóźnienie w przepływie I transzy środków Europejskiego Funduszu Uchodźczego na rachunek Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego, co spowodowało przesunięcie w czasie rozpoczęcia wynajmu mieszkań rotacyjnych,
– spadający kurs euro zaważył na ograniczeniu wydatków na mieszkania rotacyjne oraz zakup pomocy materialnej na potrzeby uchodźców.
Ogólna ocena projektu
Projekt realizowany jest zgodnie z założeniami.
14 lutego 2005 r. odbyła się wizyta przedstawicieli Komisji Europejskiej. Monitorowali oni Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego oraz Biuro ds. Uchodźców Caritas Archidiecezji Warszawskiej. Podczas spotkania pracownicy Biura ds. Uchodźców mogli na bieżąco wyjaśnić wątpliwości dotyczące realizacji projektu, tak aby nie dopuścić do ewentualnych błędów w jego prowadzeniu. Spotkanie zostało pozytywnie ocenione przez pracowników Komisji Europejskiej.
Biuro ds. Uchodźców Caritas AW działa na terenie Warszawy i okolic. Na obszarze tym działa kilka organizacji zajmujących się pomocom cudzoziemcom starającym się o ochronę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z którymi Biuro ds. Uchodźców Caritas AW stale współpracuje. Działania ich uzupełniają się. Caritas A.W. jest jedyną organizacją, której pomoc skierowana jest głównie do uznanych uchodźców.
Pomoc prawna na terenie Warszawy udzielana jest przez Helsińską Fundację Praw Człowieka, Klinikę Prawa UW oraz Biuro ds. Uchodźców Caritas A.W. Pomoc ze strony Fundacji i Kliniki obejmuje głównie sprawy osób znajdujących się w procedurze o nadanie statusu uchodźcy. W Caritas A.W. uznani uchodźcy mogą uzyskać szerszą informacje na temat systemu prawnego i obowiązujących przepisów. Caritas A.W. jako jedyny na terenie Warszawy zatrudnia psychologa pracującego z uchodźcami.
Pracownicy Biura ds. Uchodźców Caritas AW utrzymują stały kontakt z organizacjami działającymi na rzecz uchodźców poza terytorium Polski. Organizacje te to przede wszystkim Caritas w Niemczech i Austrii, oraz działający na terenie Niemiec Diakonia i Xenion. Współpraca ta obejmuje głównie osoby, które na podstawie systemu Dublin II wydalane są do Polski. Została nawiązana współpraca z Caritas we Włoszech, Lekarze Bez Granic, Mothers for Peace, Bielefeld Refugee Council, North Rhine – Westphalia Refugee Council, Platform for International Cooperation on Undocumented Migration (PICUM) – Belgia, Centro Studi e Ricerche Immigratione Dossier Statistico – Włochy.