10 października obchodzony był Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego, a 17 października Światowy Dzień Walki z Ubóstwem. Jest jedna grupa osób, która zasługuje na szczególną pamięć w oba dni (a właściwie także przez resztę roku) – bezdomni. Nie tylko są to często najbiedniejsi z biednych, ale od połowy do dwóch trzecich z nich cierpi na poważne problemy ze zdrowiem psychicznym. Na straumatyzowanie przez przemoc domową czy instytucjonalną, nakłada się samotność, poczucie beznadziejności, a niejednokrotnie uzależnienie. Sama bezdomność oczywiście tylko pogarsza sytuację.
Grupa ta jest notorycznie przez społeczeństwo niedoinwestowana. Oferta często sprowadza się do łóżka, prysznica i posiłku. Opieka psychiatryczna jest słabo dostępna ze względu na listy oczekujących, bariery psychologiczne i finansowe – gdy tymczasem powinna praktycznie wychodzić na ulice. W ten sposób wiele osób najbardziej potrzebujących pomocy żyje w błędnym w błędnym kole wykluczenia.
Największym paradoksem jest to, że niektóre osoby bezdomne odmawiają pomocy, nawet jeśli jest ona dostępna. Lokalne władze interweniują w skrajnych przypadkach obawiając się, że ktoś umrze na ulicy. Czy jednak zastanawiamy się, dlaczego ludzie pogrążeni w głębokiej nędzy nie przyjmują oferty pomocy? Co sprawia, że decydują się wegetować w zimnie i brudzie? Może warunki udzielania pomocy są dla nich zbyt trudne do przyjęcia. Wymogi trzeźwości, pracy, dostosowania do norm społecznych – skądinąd słuszne – o ile nie są „podlane” ludzkim ciepłem i wprowadzane w miarę osobistych możliwości odbiorcy z uwzględnieniem rozmaitych indywidualnych ograniczeń mogą stać się swoistą barierą społecznej bezwzględności.
Projekt „Najpierw człowiek” obecnie realizowany przez Caritas AW (przewidziany na lata 2022-2024) w ramach programu Unii Europejskiej Erasmus+ ma za zadanie przyjrzeć się tej barierze – jej przejawom i skutkom – i zaproponować praktyczne rozwiązania mające na celu jej „rozmiękczenie”. W projekcie rozpisanym na lata 2022-24 uczestniczy profesjonalna społeczność gromadząca badaczy i praktyków pracy pomocowej z 9 europejskich organizacji. Rola wiodąca przypada federacji SMES Europa z siedzibą w Brukseli oraz Katolickiemu Uniwersytetowi w Leuven w Belgii. Partnerami programu są: Caritas Archidiecezji Warszawskiej, łotewska sieć EAPN, Maendens Hjem (Kopenhaga), Coordinamento Toscana Marginalita (Florencja), Praksis (Ateny), CASA (Lizbona), Vva ry ( Helsinki), Sent (Liubliana). Partnerstwo pracuje nad koncepcją usług zintegrowanych, w których centrum znajdzie się sama osoba bezdomna. Poza udzieleniem fizycznej pomocy uwaga ma się skupić na jego historii, traumach, pytaniach i aspiracjach. Partnerstwo chce najpierw uczyć się samo na podstawie dobrych praktyk w różnych krajach, a następnie zaproponować modele dalszego kształcenia specjalistów ds. bezdomności w Europie. „Goście”, „użytkownicy”, „klienci” będą zaangażowani w te poszukiwania jako eksperci z doświadczenia. Jeśli czynniki rządowe zechcą się również zaangażować przez niezbędne przepisy i fundusze, zostanie uczyniony realny krok na drodze wyprowadzania człowieka z sytuacji uwłaczających jego godności.