Podsumowanie projektu Erasmus – Person First
Na przestrzeni 30 miesięcy – od początku lutego 2022 do końca lipca 2024 – Caritas AW brała udział w programie Erasmus – Person First. Program realizowany był w formacie Erasmus+ a Caritas AW była jednym z jego 10 uczestników. Rolę wiodącą odgrywały: federacja organizacji pracujących na rzecz osób bezdomnych pod nazwą SMES-Europa oraz Uniwersytet Katolicki w Louven. Obok Caritas AW w programie uczestniczyły jeszcze następujące podmioty: Coordinamento Toscano Marginalita z Florencji (organizacja koordynująca w Toskanii projekty i działania na rzecz osób bezdomnych); EAPN-Latvia (łotewska gałąź federacji EAPN); Praksis (grecka organizacja pozarządowa realizująca projekty pomocy humanitarnej i medycznej a także rzecznictwo w imieniu osób wykluczonych); ŚENT (organizacja słoweńska skupiona na sprawach zdrowia psychicznego i integracji osób podlegających tego typu zagrożeniom); Maendenes Hem (duńska organizacja zajmująca się w szczególności osobami uzależnionymi od narkotyków); Vva ry (fińska organizacja założona przez użytkowników pomocy poszukująca stabilnych rozwiązań mieszkaniowych dla osób bezdomnych); NPISA-Lisboa (zintegrowany publiczny ośrodek koordynujący pomoc dla osób bezdomnych w stolicy Portugalii). Program miał z założenia charakter badawczo-studyjny i zmierzał do wypracowania na poziomie europejskim strategii i dobrych praktyk mających na celu poprawę dostępu osób bezdomnych do usług i lepsze dopasowanie tych usług do ich potrzeb – szczególnie w zakresie zdrowia psychicznego. Nacisk miał być położony na dobrostan człowieka – to użytkownik pomocy, w odróżnieniu od wszelkich innych kryteriów – ekonomicznych, funkcjonalnych – miał się znaleźć w centrum zainteresowania.
Program przebiegał w trzech fazach. Faza pierwsza objęła kwerendę wśród organizacji partnerskich oraz zaprzyjaźnionych (w sumie 60 placówek) dotyczącą charakteru ich działalności, zaspokajanych przez nie potrzeb osób bezdomnych oraz potrzeb dochodzących do głosu a nie zaspokajanych. Badanie prowadzono według czterech zasadniczych obszarów potrzeb i pomocy: bezpośredniego wsparcia, ochrony zdrowia, mieszkalnictwa i reintegracji społecznej.
Faza druga objęła cztery wizyty studyjne sprofilowane według wskazanych czterech obszarów. Wizyta studyjna w Rydze dotyczyła głównie kwestii doraźnej pomocy. Uczestnicy zapoznali się w szczególności z działalnością tamtejszych schronisk i noclegowni. Głównym wątkiem wizyty w Lubljanie była ochrona zdrowia, w tym zwłaszcza zdrowia psychicznego. W Helsinkach punktem ciężkości była oferta mieszkaniowa dla osób w trudnej sytuacji życiowej i psychicznej. W Atenach skupiono się na reintegracji.
Faza trzecia polegała na przedstawieniu wniosków płynących z programu na forum europejskim. Posłużyło temu spotkanie w Parlamencie Europejskim w Brukseli z udziałem decydentów europejskiej polityki społecznej. Spotkanie to miało miejsce w kwietniu 2024.
Program Erasmus-Person First zaowocował dwoma dokumentami. Krótkim (14 stron), skoncentrowanym dokumentem są rekomendacje płynące z programu przedstawione na spotkaniu w Parlamencie Europejskim. Rekomendacje dostępne są w wersji polskiej i angielskiej. Założenia, przebieg i konkluzje projektu opisuje obszernie raport końcowy (140 stron).
Rekomendacje i raport zamieszczone są niżej do pobrania. Autorzy pragną udostępnić raport projektowy instytucjom kształcenia i szkolenia zawodowego oraz organizacjom zawodowym jako materiał edukacyjny. Raport zawiera wiele szkiców usług, refleksje zespołu projektowego oraz zestaw kluczowych wniosków i zaleceń dotyczących polityki i praktyki. Raport kierowany jest do studentów i stażystów zajmujących się usługami dla osób bezdomnych, a także do osób czynnych już profesjonalnie w tej dziedzinie: pracowników socjalnych, doradców mieszkaniowych, pedagogów, pielęgniarek i lekarzy, psychologów i psychiatrów, terapeutów pracy i trenerów zawodowych, pedagogów, mediatorów, współpracowników i wolontariuszy w tych usługach.
Jeżeli są Państwo zainteresowani przetłumaczeniem raportu w celu uczynienia go bardziej przystępnym, prosimy o kontakt. Istnieje możliwość przygotowania wersji polskiej w maszynowym tłumaczeniu powstałym na bazie dobrego oprogramowania.
Osoba kontaktowa w sprawie tłumaczenia raportu: ides.nicaise@kuleuven.be
Przystępujemy do projektu Erasmus – Person First
10 października obchodzony był Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego, a 17 października Światowy Dzień Walki z Ubóstwem. Jest jedna grupa osób, która zasługuje na szczególną pamięć w oba dni (a właściwie także przez resztę roku) – bezdomni. Nie tylko są to często najbiedniejsi z biednych, ale od połowy do dwóch trzecich z nich cierpi na poważne problemy ze zdrowiem psychicznym. Na straumatyzowanie przez przemoc domową czy instytucjonalną, nakłada się samotność, poczucie beznadziejności, a niejednokrotnie uzależnienie. Sama bezdomność oczywiście tylko pogarsza sytuację.
Grupa ta jest notorycznie przez społeczeństwo niedoinwestowana. Oferta często sprowadza się do łóżka, prysznica i posiłku. Opieka psychiatryczna jest słabo dostępna ze względu na listy oczekujących, bariery psychologiczne i finansowe – gdy tymczasem powinna praktycznie wychodzić na ulice. W ten sposób wiele osób najbardziej potrzebujących pomocy żyje w błędnym w błędnym kole wykluczenia.
Największym paradoksem jest to, że niektóre osoby bezdomne odmawiają pomocy, nawet jeśli jest ona dostępna. Lokalne władze interweniują w skrajnych przypadkach obawiając się, że ktoś umrze na ulicy. Czy jednak zastanawiamy się, dlaczego ludzie pogrążeni w głębokiej nędzy nie przyjmują oferty pomocy? Co sprawia, że decydują się wegetować w zimnie i brudzie? Może warunki udzielania pomocy są dla nich zbyt trudne do przyjęcia. Wymogi trzeźwości, pracy, dostosowania do norm społecznych – skądinąd słuszne – o ile nie są „podlane” ludzkim ciepłem i wprowadzane w miarę osobistych możliwości odbiorcy z uwzględnieniem rozmaitych indywidualnych ograniczeń mogą stać się swoistą barierą społecznej bezwzględności.
Projekt „Najpierw człowiek” obecnie realizowany przez Caritas AW (przewidziany na lata 2022-2024) w ramach programu Unii Europejskiej Erasmus+ ma za zadanie przyjrzeć się tej barierze – jej przejawom i skutkom – i zaproponować praktyczne rozwiązania mające na celu jej „rozmiękczenie”. W projekcie rozpisanym na lata 2022-24 uczestniczy profesjonalna społeczność gromadząca badaczy i praktyków pracy pomocowej z 9 europejskich organizacji. Rola wiodąca przypada federacji SMES Europa z siedzibą w Brukseli oraz Katolickiemu Uniwersytetowi w Leuven w Belgii. Partnerami programu są: Caritas Archidiecezji Warszawskiej, łotewska sieć EAPN, Maendens Hjem (Kopenhaga), Coordinamento Toscana Marginalita (Florencja), Praksis (Ateny), CASA (Lizbona), Vva ry ( Helsinki), Sent (Liubliana). Partnerstwo pracuje nad koncepcją usług zintegrowanych, w których centrum znajdzie się sama osoba bezdomna. Poza udzieleniem fizycznej pomocy uwaga ma się skupić na jego historii, traumach, pytaniach i aspiracjach. Partnerstwo chce najpierw uczyć się samo na podstawie dobrych praktyk w różnych krajach, a następnie zaproponować modele dalszego kształcenia specjalistów ds. bezdomności w Europie. „Goście”, „użytkownicy”, „klienci” będą zaangażowani w te poszukiwania jako eksperci z doświadczenia. Jeśli czynniki rządowe zechcą się również zaangażować przez niezbędne przepisy i fundusze, zostanie uczyniony realny krok na drodze wyprowadzania człowieka z sytuacji uwłaczających jego godności.