Projekt „Erasmus ATL (Accomodating Travelling Life) – Towarzysz Podróży”
Począwszy od września 2020 roku Caritas AW uczestniczy jako partner w programie Erasmus – ATL (Accomodating Travelling Life). Program ten, którego polska nazwa brzmi „Towarzysz podróży”, ma na celu stworzenie modelu szkoleniowego i wykształcenie zgodnie z nim osób, które same mając doświadczenie bezdomności, podejmą się pełnienia roli pomostu i swoistego towarzysza-przewodnika w stosunku osób aktualnie wykluczonych i odizolowanych od ludzi i należnych im świadczeń. W programie uczestniczą również organizacje: Fundacion INTRAS (Hiszpania) – lider, Deaconess Foundation (Finlandia), Society for Social Psychiatry (Grecja), RJ4ALL (Wlk. Brytania), SMES Italia. Oto krótkie wprowadzenie do programu:
Organizacje i profesjonaliści pracujący z ludźmi bezdomnymi wiedzą aż za dobrze, że jednym z najtrudniejszych zadań jest zdobycie i utrzymanie zaufania takiej osoby – zwłaszcza, jeśli sytuacja bezdomności trwa od dłuższego czasu. Tymczasem zdobycie tego zaufania to rzecz o kluczowym znaczeniu dla skuteczności wszelkiej dalej idącej, kompleksowej pomocy. Bez gruntu w postaci zaufania osoby bezdomnej propozycje dotyczące istotniejszej zmiany jej sytuacji życiowej – wykraczające poza zaspokojenie bieżących potrzeb – najczęściej spotykają się z odrzuceniem.
Projekt ATL podejmuje próbę rozwiązania tego problemu i umożliwienia tym samym organizacjom pracującym na rzecz osób bezdomnych prowadzenie skuteczniejszych interwencji. Kluczem jest zaangażowanie osób z bezpośrednim doświadczeniem bezdomności. W tym celu projekt ATL wprowadza na scenę postać Certyfikowanego Towarzysza Podróży (Journey Certified Supporter – JCS) – agenta wsparcia rówieśniczego z własnym doświadczeniem bezdomności, przeszkolonego w zakresie metodologii ATL.
Celem Projektu ATL jest stworzenie dostosowanego do realiów życia, opartego na metodologii wsparcia rówieśniczego modelu szkoleniowego, skierowanego zarówno do trenerów przyszłych Towarzyszy Podróży, jak i do samych kandydatów na Towarzyszy Podróży. Model ma bazować na zasadach sprawiedliwości naprawczej i sprzyjać przywracaniu i tworzeniu więzi międzyludzkich (rodzinnych i przyjacielskich) jako drogi do reintegracji.
Stosowna wiedza i zestaw narzędzi szkoleniowych pomoże przyszłym Towarzyszom Podróży nadać nową wartość i sens swemu doświadczeniu życiowemu i wykorzystać je do pomocy innym w wychodzeniu z różnych stadiów wykluczenia. Dodatkowo program szkoleniowy ATL przygotuje profesjonalistów ze sfery pomocowej do pełnego wprowadzenia powierzonych ich pieczy Towarzyszy Podróży w struktury pomocowe, zapewnienia im potrzebnego wsparcia i podejmowania ramię w ramię właściwych interwencji.
www.atl-project.eu
NEWSLETTER 1
I. WYNIKI BADAŃ WYJŚCIOWYCH
W ramach badań wyjściowych mających na celu identyfikację potrzeb i najczęściej powtarzających się barier utrudniających osobom bezdomnym powrót do społeczeństwa partnerzy projektu przeprowadzili po dwie grupy fokusowe: jedną z osobami z doświadczeniem bezdomności (ewentualnymi kandydatami na Towarzyszy Podróży), drugą z profesjonalistami (ewentualnymi trenerami a później współpracownikami Towarzyszy Podróży). Poniższe podsumowanie wyników pracy grup fokusowych dotyczy 4 obszarów: pomocy socjalnej, ochrony zdrowia, pomocy mieszkaniowej i reintegracji.
POMOC SOCJALNA
Najbardziej istotną funkcją pomocy socjalnej jest bycie „pomostem” łączącym osoby z usługami i istotnymi informacjami, zwłaszcza gdy uznaje się tworzenie sieci kontaktów za podstawowy warunek procesu zdrowienia. Sztywność i standaryzacja usług, duża rotacja specjalistów terenowych, nieufność do klientów, oferta ograniczona czasowo oraz niedostateczna wiedza na temat zjawiska bezdomności to kwestie, które najczęściej poruszano podczas wywiadów.
OCHRONA ZDROWIA
Większość uczestników wskazywała na trudności osoby bezdomnej w radzeniu sobie w systemie opieki zdrowotnej, głównie ze względu na wysokie wskaźniki chorób współistniejących (uzależnienia, problemy ze zdrowiem psychicznym, choroby zakaźne, zagadnienia medycyny ogólnej), stygmatyzację społeczną i ogólną niewiedzę o rzeczywistości i konsekwencjach życia na ulicy. Powyższe przesłanki i nadmiar biurokracji pociągają za sobą niewystarczające reakcje i częste zjawisko odsyłania klienta z miejsca na miejsce. Brak stabilnych warunków mieszkaniowych wpływa na zmianę percepcji osoby bezdomnej w odniesieniu do własnego stanu zdrowia i bardzo utrudnia stosowanie się do wskazań lekarskich, zwłaszcza w przypadku chorób przewlekłych. Dodatkowe utrudnienia powoduje brak środków technicznych (telefon, internet, transport) i środków finansowych (gotówka na zakup leków). Zgłaszane są również problemy w zakresie opieki ambulatoryjnej – po wypisie ze szpitala.
POMOC MIESZKANIOWA
Głównymi problemami systemu pomocy mieszkaniowej są wadliwe procedury kwalifikacji, brak programów, funduszy i nieruchomości dostępnych dla mieszkalnictwa socjalnego oraz negatywna postawa właścicieli prywatnych nieruchomości wobec osób z historią bezdomności. System pomocy mieszkaniowej charakteryzuje się dychotomią pomiędzy tymczasowym zakwaterowaniem w schroniskach a zapewnieniem natychmiastowej odpowiedzi mieszkaniowej, jaką przewidziano np. w dobrze znanym programie „Najpierw mieszkanie”. Użytkownicy wskazują na niedoskonałości systemu opartego na zbiorowym tymczasowym zakwaterowaniu: brak elastyczności, niekompatybilność z zatrudnieniem, przeludnienie, rozwiązłość, słaba higiena, niepewność, brak wsparcia zorientowanego na przyszłość. W przeciwieństwie do tego zapewnienie prywatnego i stabilnego miejsca zamieszkania na pierwszym etapie interwencji ma nieoceniony wpływ na proces powrotu do zdrowia wzmacniając wydatnie poczucie bezpieczeństwa, poczucie własnej wartości i bycia w centrum zainteresowania. Krytycznym aspektem tej formy pomocy jest jednak zapewnienie użytkownikowi ciągłego wsparcia w adaptowaniu się do nowych warunków życia zapobiegające popadnięciu w poczucie osamotnienia i nieadekwatności.
POWRÓT DO FUNKCJONALNOŚCI
Większość uczestników zgadza się, że mieszkanie, zatrudnienie, wsparcie psychospołeczne i psychiatryczne są kluczowymi czynnikami powrotu do zdrowia. Fundamentalne znaczenie – zwłaszcza po długich okresach bezdomności, więzienia, nałogu, przemocowych związków i wszelkich innych okoliczności życiowych wzmagających nieufność i obniżających samoocenę ma proces reedukacji. Trudności językowe, starzenie się, długie okresy bezczynności, niski poziom edukacji, biurokracja – wszystko to stwarza bariery w zatrudnieniu. Uczestnicy wskazują prace dorywcze, służebne i wymagające fizycznie jako jedyne zatrudnienie dostępne dla osób bezdomnych. Podkreślają również niemożność utrzymania pracy bez stabilnego i elastycznego w swej dostępności schronienia ze względu na uporczywe zmęczenie i kolizje z harmonogramem stołówek i schronisk.
WNIOSKI
Istnieje wyraźna potrzeba promowania bardziej proaktywnego podejścia do świadczenia usług, zwiększania dostępu i elastyczności usług, ze szczególnym naciskiem na dostępność i zasięg usług wychodzących aktywnie ku odbiorcy. Interwencje powinny być bardziej zindywidualizowane – adekwatnie do różnorodnych potrzeb osób bezdomnych. Reorientacja usług jest ściśle związana z podnoszeniem świadomości usługodawców i przepływem stosownej wiedzy. Z tego powodu należy prowadzić programy szkoleniowe dla pracowników służb publicznych i innych osób potencjalnie zaangażowanych w proces pomocy, a także promować stałą współpracę sieciową między strukturami publicznymi a organizacjami pozarządowymi. Inną rzadko poruszaną kwestią jest profilaktyka wypalenia zawodowego wśród osób pracujących na pierwszej linii frontu, których rola jest kluczowa dla powodzenia interwencji.
II. Moje doświadczenie w pracy z agentem wsparcia rówieśniczego
autor: Sari Rantaniemi, Deaconess Foundation, Finlandia
Przez ostatnie trzy lata pracowałem nad projektem Zabezpieczanie mieszkań dla kobiet w Deaconess Institute NEA. Jednym z celów projektu było stworzenie modelu, w którym pracownik socjalny i ekspert z doświadczenia (EbE) pracują w parach. W trakcie trwania programu pilotażowego klientelę moją i mojego współpracownika stanowiło 10 kobiet – wszystkie bezdomne lub zagrożone bezdomnością. Zapewniliśmy im stałe wsparcie w drodze z ulicy do własnego domu, i pod koniec projektu wszystkie kobiety zostały zakwaterowane w ramach programu mieszkań wspieranych lub w samodzielnych mieszkaniach. Bezdomność nie powtórzyła się.
Gdybyś zapytał mnie, jakie były najważniejsze czynniki sukcesu, powiedziałabym, że interwencja była prowadzona przez zintegrowany zespół. Ale czy dobra współpraca dwóch pracowników z tak różnych środowisk jest czymś, co uznałbyś za rzecz oczywistą? Prawdopodobnie nie. Więc co sprawia, że to zadziałało?
W naszym przypadku podstawowa była szczera wola współpracy i uczenia się od siebie nawzajem. Moja partnerka włączała się do pracy stopniowo i dzięki temu mieliśmy wystarczająco dużo czasu, aby się poznać. Zrobiłyśmy wszystko, co w naszej mocy, aby zbudować relację opartą na zaufaniu. Dla mnie oznaczało to, że nie mogłam się ukryć za zawodową rolą i w efekcie podzieliłam się informacjami o sobie i swoim życiu w inny sposób niż z moimi „zawodowymi” kolegami.
Zanim przystąpiłyśmy do pracy nad przypadkiem, spędziłyśmy dużo czasu na budowaniu wspólnego zrozumienia celów, treści i metod, które miały kierować naszą pracą. Rozmawiałyśmy również o naszych własnych wartościach i wartościach naszej organizacji oraz o tym, jak mogłybyśmy dać im wyraz w pracy z bezdomnymi kobietami.
Dla mnie jako profesjonalisty ważne było, aby sytuacja życiowa mojej partnerki była stabilna, a ona przyjęła perspektywę własnego doświadczenia bezdomności. Przyznała, że na początku denerwowała się pracą z profesjonalistą, ale ja też denerwowała mnie pracą z agentem wsparcia rówieśniczego. Miałem wiele niepewności i pytań: Czy uważa, że jestem wystarczająco wrażliwa na naszych klientów? Czy uważa mnie za dobrą profesjonalistkę?
Musiałam nauczyć się rezygnować z autorytetu opartego na mojej fachowej wiedzy. W praktyce oznaczało to, że moja partnerka mogła pracować samodzielnie i samodzielnie podejmować decyzje. Rezygnacja z autorytetu nie byłaby możliwa bez ciągłego zastanawiania się nad własnym sposobem pracy i otwartości na informację zwrotną od partnerki. Oprócz pracy merytorycznej moim priorytetem było wspieranie partnerki w jej pracy. Zorientowałem ją w różnych aspektach życia zawodowego, pracy nad projektami i byłam łącznikiem między nią a innymi profesjonalistami. Mentoring był uzupełnieniem współpracy.
Podczas wspólnej pracy zrodził się między nami głęboki szacunek do wiedzy drugiej strony. Partnerka miała doświadczenie użytkownika usług, a ja wiedziałam, jak poruszać się po systemie usług i uzyskiwać odpowiednie świadczenia. Nie będąc konkurentami, uzupełnialiśmy się nawzajem. Razem mogłyśmy zapewnić bezdomnym kobietom jak najlepsze wsparcie. Dla kobiet ważne było również zobaczyć, że profesjonalista i kobieta, która doświadczyła bezdomności, mogą ze sobą współpracować. Nawet po latach pracy z bezdomnymi muszę powiedzieć, że praca z ekspertem z doświadczenia sprawiła, że nauczyłam się więcej, niż mogłem się spodziewać. Z jej pomocą uzyskałam znacznie dokładniejszy obraz sytuacji naszych klientów i lepsze zrozumienie przyczyn, które przyczyniły się do ich bezdomności. Dzięki zaangażowaniu mojego partnera klienci mogli też łatwiej zaufać mi jako profesjonalistce. Jej własna historia wzbudziła nadzieję w kobietach i sprawiła, że czuły się mniej zawstydzone swoją sytuacją. Moja partnerka nie pozwalała mi zwątpić w naszą pracę, nawet gdy sytuacja kobiet wydawała się beznadziejna.
Praca z ekspertem z doświadczenia była naprawdę otwierającym oczy doświadczeniem zawodowym i pomogła mi w dalszym profesjonalnym rozwoju. Chciałabym zachęcić wszystkich profesjonalistów do zastanowienia się, jak mogliby obecnych i byłych klientów zaangażować w pracę pomocową.
Możesz dowiedzieć się więcej o naszej współpracy z tego filmu.
AKTUALIZACJA POLSKA I – czerwiec 2021
Prace nad materiałami szkoleniowymi mającymi w efekcie doprowadzić do zatrudnienia agentów wsparcia rówieśniczego są już zaawansowane. Gotowa i stopniowo tłumaczona jest większość materiałów, na podstawie których szkoleni będą trenerzy agentów wsparcia oraz sami agenci wsparcia rówieśniczego. Na materiały szkoleniowe składają się 3 elementy:
– Curriculum dla trenerów mających szkolić przyszłych agentów. Takimi trenerami będą osoby zajmujące się profesjonalnie pracą z osobami bezdomnymi – psychologowie, pracownicy socjalni, terapeuci. Curriculum jest kompendium wiedzy na temat wsparcia rówieśniczego do przyswojenia przez przyszłego trenera w celu właściwego przygotowania samych agentów wsparcia.
– Program szkoleniowy według którego profesjonaliści poprowadzą szkolenie. Jest to rozpisany na godziny plan zajęć trenera z osobami aspirującymi do funkcji agenta wsparcia. Program przedstawia tematykę i zasób treściowy zajęć, wskazuje na potrzebne narzędzia dydaktyczne i opatrzony jest towarzyszącymi poszczególnym tematom materiałami pomocniczymi.
– Podręcznik dla uczestników szkolenia. Podręcznik pomyślany jest jako treściwa i klarowna prezentacja treści szkoleniowych dla przyszłych agentów wsparcia.
Program szkolenia podzielony jest na 12 części i obejmuje m.in. zagadnienia: standardów pracy agenta wsparcia, multidyscyplinarnego wsparcia agenta, specyfiki problemu bezdomności, zdrowia psychicznego i zdrowienia w tym zakresie, traumy, więzi społecznych, relacji rówieśniczej, komunikacji, dbania o siebie. Zespołowi Caritas AW przypadły do opracowania 2 sekcje szkolenia: komunikacja i dbanie o siebie.
NEWSLETTER 2
Sprawiedliwość naprawcza a bezdomność, Anna Simon Serra
Ponowne nawiązanie kontaktu ze społecznością oraz przywrócenie poczucia przynależności i godności jest istotną częścią procesu wychodzenia z bezdomności. Tworzeniu spójnych i aktywnych społeczności sprzyja praktyka „sprawiedliwości naprawczej”, której przyświeca cel budowania wzajemnej empatii i zrozumienia, naprawiania zerwanych relacji i budowania silnych społeczności jako metody zapobiegania konfliktom.
„Praktyki naprawcze to nowa nauka społeczna, która bada, jak wzmacniać relacje między jednostkami, a także powiązania społeczne we wspólnotach”.
“Dla ludzi potrzeba przynależności jest niemal tak samo silną motywacją, jak potrzeba jedzenia i schronienia. Brak sensownych relacji jest równie bolesny jak głód czy wystawienie na działanie żywiołów” (Baile, 2019).[1]
Praktyki naprawcze, takie jak mediacja, healing circles (kręgi uzdrowienia), group conferencing (konferencje społeczne) czy community restorative boards (społeczne rady naprawcze), dają osobom bezdomnym możliwość spotkania się z zainteresowanymi stronami i innymi członkami społeczności w celu omówienia konkretnego incydentu. Jest to podejście do rozwiązywania konfliktów koncentrujące się na nawiązaniu dobrej komunikacji, zwiększeniu wzajemnego zrozumienia i naprawieniu wyrządzonej szkody. Jednym z pozytywnych skutków tych praktyk jest to, że osoby bezdomne uzyskują głos i są słyszane przez członków społeczności. Ponadto są upoważnione do występowania samodzielnie w sprawach, które ich dotyczą, co wzmacnia ich poczucie godności i przynależności.[2]
Nacisk, jaki sprawiedliwość naprawcza kładzie na naprawienie szkody jest korzystne z punktu widzenia procesu zdrowienia osób bezdomnych. Ich sytuacje życiowe bywają bardzo złożone i trudne, co zwykle skutkuje poczuciem beznadziejności. Możliwość odwrócenia skutków konkretnego incydentu budzi poczucie sprawczości i nadzieję zachęcającą do pójścia naprzód na drodze zdrowienia.[3]
Praktyki sprawiedliwości naprawczej mogą być stosowane w kontekście bezdomności na różne sposoby. Osoby bezdomne często przebywają w schroniskach i noclegowniach, gdzie konflikty są na porządku dziennym. Tradycyjnie konflikty są rozwiązywane za pomocą jakiejś formy kary, np. wydalenia z ośrodka. Jednak takie metody pozostawiają nierozpoznanymi potrzeby jednostki i nie rozwiązują problemów leżących u podłoża konfliktowych zachowań.
Natomiast praktyki sprawiedliwości naprawczej takie jak mediacja czy konferencje społeczne (group conferencing) stwarzają wszystkim zainteresowanym stronom możliwość wyrażenia swoich uczuć w związku z konfliktem oraz potrzeb, których zaspokojenie umożliwi „zagojenie” problemu. Przez zadawanie pytań typu: „Co wtedy myślałeś?”, „Kogo ta sprawa dotknęła i w jaki sposób?”, „Co było dla Ciebie najtrudniejsze?” i „Co musi się wydarzyć, aby to naprawić?” , tworzona jest przestrzeń, w której czyni się zadość potrzebom poszczególnych osób, buduje się współczucie i zrozumienie. Strony szukają kompromisów w celu naprawienia szkód i zapobieżenia powstawaniu przyszłych konfliktów.
Przykład udanego zastosowania praktyk naprawczych został szczegółowo opisany przez Laurę Mirsky w raporcie na temat Sztokholmskiej Misji Miejskiej (Mirsky, 2004)[4], organizacji prowadzącej mieszkania wspierane, gdzie w celu angażowania klientów w rozwiązywanie problemów związanych z ich własnym zachowaniem zamiast kar stosuje się praktyki naprawcze. Opisany incydent dotyczył mieszkanki schroniska ze zdiagnozowaną schizofrenią, która uderzyła w twarz członka personelu. W ośrodku nie tolerowano żadnej formy przemocy, w związku z czym kobiecie groziło usunięcie z placówki. Jednak dzięki zastosowaniu metody konferencji społecznej wszystkie strony mogły włączyć się w dyskusję na temat incydentu. Dzięki takiemu procesowi pracownicy zyskali lepszy wgląd w wewnętrzny świat kobiety i mogli lepiej zrozumieć jej wewnętrzne zmagania. W rezultacie udało się określić dalsze postępowanie zapewniające kobiecie bardziej adekwatne wsparcie, a także zapobiegające powtarzaniu się podobnych incydentów.[5]
Inny przypadek, w którym praktyki naprawcze odniosły sukces, przedstawia dr Lindsey Pointer w swoim studium “How Does Restorative Justice Interact with Homelessness and Mental Illness?” (Pointer, 2016)[6]. Sprawa dotyczyła Josepha, 64-letniego bezdomnego mężczyzny, który przypadkowo spowodował pożar prowizoryczną kuchenką, której używał do gotowania. Incydent dotknął całą społeczność, ponieważ pożar zagroził domom i życiu. Sprawa zamiast do sądu karnego trafiła do instancji naprawczej. Odbyła się konferencja społeczna z udziałem Josepha, niektórych sąsiadów i przedstawicieli policji. W ramach umowy naprawczej uzgodniono, że Joseph będzie uczęszczał do ośrodka oferującego osobom mającym problemy ze zdrowiem psychicznym na zajęcia związane z kreatywnością i sztuką. Miał tam tworzyć plakaty z informacjami o bezpieczeństwie przeciwpożarowym, w szczególności odnoszące się do metod gotowania stosowanych przez osoby bezdomne. Sprawa zakończyła się sukcesem, ponieważ sprawca otrzymał możliwość naprawienia relacji z sąsiadami i skorzystania z odpowiedniego wsparcia ukierunkowanego na powrót do społeczności.[7]
Ambulans z Serca, E. Wesołowska, A. Czarnocki
Bezdomności często towarzyszą krytyczne stany zdrowia fizycznego i psychicznego. Uporczywy stres, nieprzyjazne środowisko, niedożywienie, wyczerpanie, skutki nadużywania substancji ograniczają horyzonty życia do niewiele więcej niż przetrwania. Dla osoby bezdomnej zadbanie o zdrowie ma drugorzędne znaczenie. Po dłuższym okresie spędzonym na ulicy często staje się obojętna na długotrwały ból czy głębsze problemy zdrowotne. Bardziej dotkliwym problemem jest to, jak przetrwać dzień.
W Warszawie jest około 3000 osób bezdomnych. Co roku kilkanaście z nich umiera w wyniku pogorszenia się zdrowia i niedostatku pomocy medycznej. Dotarcie do tych ludzi nie jest łatwe, ale od trzech lat jest to podstawowa misja zespołu Ambulansu z Serca. Początki Ambulansu sięgają 2018 roku, kiedy kilku przyjaciół, studentów medycyny i wolontariuszy postanowiło wypełnić lukę, jaką był brak pomocy medycznej dla osób bezdomnych przebywających w przestrzeni publicznej. Chcieli dotrzeć do najsłabszych – żyjących na ulicach, stacjach kolejowych, w opuszczonych budynkach, szałasach itp. Niewiele z tych osób kiedykolwiek próbowało skontaktować się z lekarzem, prawie nikt nie jest ubezpieczony. Niewielu też byłoby w stanie uzyskać pomoc w i tak oblężonych placówkach zdrowia publicznego. Teraz dociera do nich Ambulans z Serca. W furgonetce wyposażonej w standardowy sprzęt medyczny studenci medycyny, młodzi lekarze i ratownicy medyczni regularnie odwiedzają miejsca pobytu osób bezdomnych, reagują na telefony od przechodniów, opatrują rany, przepisują i dostarczają leki, czasami odwożą kogoś do szpitala lub miejsca schronienia. Po trzech latach służby Ambulans z Serca stał się ważnym elementem miejskiej sieci pomocy, łącząc odległe od siebie światy.
Operacyjną bazą Ambulansu jest schronisko Caritas dla osób bezdomnych przy ul. Żytniej w Warszawie. Schronisko wraz ze swoim zapleczem – prysznicami, możliwością dezynfekcji i dezynfekcji, izolatkami dla osób w najcięższym stanie – zapewnia wsparcie instytucjonalne umożliwiające zespołowi ulokowanie chorych w stanie ostrym w celu regeneracji lub przygotowania do dalszego leczenia. Ambulans z Serca, który zaczynał jako szczytny pomysł nielicznych, ma teraz wsparcie Urzędu m.st. Warszawy i współpracuje z zespołami streetworkerskimi na terenie miasta.
Karetka Ambulans z Serca i schronisko Caritas uruchamiają aktualnie nową formę pomocy polegającą na zapewnieniu krótkoterminowego pobytu osobom uzależnionym od alkoholu w delikatnej początkowej fazie odstawiania alkoholu. Trudność polega na tym, że zasadniczo nie sposób utrzymać trzeźwość pozostając na ulicy a drzwi wszelkich placówek są zamknięte dla osób pod wpływem alkoholu. Często, mimo że dana osoba jest skłonna zmierzyć się z nałogiem, nie jest w stanie podjąć wyzwania tak długo, jak długo przebywa w zagrażającym jej i stresującym środowisku, uwikłana w sieć szkodliwych relacji. Ambulans i Caritas stworzą jej możliwość znalezienia się w bezpiecznej przestrzeni i zapewnią podstawowe wsparcie medyczne w tym przełomowym okresie.
[1] Baile, J. W. (2019). A Science of Human Dignity: Belonging, Voice and Agency as Universal Human Needs. IIPR Presidential Paper Series, 1, 1-16.
[2] Ibid.
[3] Mirsky, L. (2004). Restorative Practices with Sweden’s Homeless: The Stockholm City Mission. International Institute for Restorative Practices, 1, 1-5.
[4] Mirsky (n6).
[5] Ibid.
[6] Pointer, L. (2016, February 18). How Does Restorative Justice Interact with Homelessness and Mental Illness?.
[7] Ibid.
AKTUALIZACJA polska II – listopad 2021
Program ATL przewiduje stworzenie dwóch głównych produktów:
– Pierwszym są materiały do szkolenia rówieśników wspierających oraz pracowników zawodowych, którzy mają im służyć pomocą i opieką. Na podstawie tych materiałów zostanie przeprowadzone pilotażowe szkolenie rówieśników. Caritas AW opracowała dwie spośród dwunastu sekcji szkoleniowych – na temat komunikacji oraz dbania o siebie na stanowisku pracy.
– Drugim jest tzw. „poważna gra” jako metoda urozmaicenia i wzmocnienia edukacji rówieśników wspierających. „Poważna gra” będzie grą dostępną zarówno w wersji fizycznej, jak i wersji on-line czerpiącą z materiałów szkoleniowych i stawiającą uczestników wobec różnych ciekawych zadań. Zadania polegać będą na: 1. Sprawdzeniu wiedzy nabytej podczas szkolenia; 2. Zajęciu stanowiska wobec hipotetycznych, aczkolwiek zaczerpniętych z życia, wyzwań związanych z pracą z osobami bezdomnymi; 3. Podjęciu dyskusji z bardziej lub mniej obiegowymi tezami dotyczącymi sytuacji bezdomności i pracy na tym polu (twierdzenia nie muszą być słuszne); 4. Odegraniu w małej grupce krótkich scenek rozwijających zadaną sytuację wyjściową – oczywiście związaną z ogólną tematyką pomocy ludziom w kryzysie bezdomności.
Oba przedsięwzięcia – szkolenie pracowników i rówieśników oraz „poważna gra” – mają w projekcie ATL charakter pilotażowy. Na podstawie pierwszych edycji/uruchomień wyciągnięte zostaną wnioski i wprowadzone korekty, co zaowocuje wersjami ostatecznymi. Zamiarem autorów i realizatorów projektu jest upowszechnienie i wdrożenie na podstawie stworzonych materiałów kształcenia i zatrudniania rówieśników wspierających w organizacjach pomocowych.
AKTUALIZACJA polska III: grudzień 2021
W dniach 1-2 grudnia 2021 realizatorzy programu ATL spotkali się w Valladolid w Hiszpanii. W spotkaniu roboczym wzięli udział przedstawiciele: lidera projektu – INTRAS z Valladolid, EKPSE z greckich Aten, SMES-Italia, HDL z Helsinek w Finlandii oraz RJ4ALL z Londynu. Z ramienia Caritas AW w spotkaniu uczestniczyły 3 osoby – koordynator projektu (Andrzej Czarnocki – kierownik schroniska na Żytniej, Sylwia Zaremba – pracownik tegoż schroniska oraz Marzena Kamińska – psycholog pracujący w schronisku Caritas AW przy ul. Wolskiej). W toku rozmów roboczych wypracowano zarys koncepcji „poważnej gry” i rozdzielono pomiędzy organizacje partnerskie dalsze zadania związane z nadaniem jej konkretnego kształtu. W Valladolid realizatorzy projektu po raz pierwszy spotkali się en-face. Dotychczas spotkania z powodu pandemii odbywały się wyłącznie on-line.
AKTUALIZACJA polska IV: luty 2022
Styczeń i luty były miesiącami intensywnej pracy przygotowującej realizację szkoleń pilotażowych (pracowników i rówieśników) oraz „poważnej gry”. Dopracowywane było polskie tłumaczenie materiałów szkoleniowych. Jego jakość będzie miała istotny wpływ na efekt szkoleń. Rozpoczęło się szkolenie pracowników. Odbywa się ono w trybie samodzielnej lektury oraz cotygodniowych spotkań polegających na omawianiu przeczytanego materiału, przerabianiu wybranych ćwiczeń, refleksji nad kluczowymi treściami. Projekt ATL wymaga przeszkolenia 9 pracowników pomocowych i wyłonienia spośród nich kilkuosobowej grupy, która przeprowadzi szkolenie rówieśników. W 9-osobowej grupie szkolonych pracowników znalazło się 7 osób z personelu schroniska przy ul. Żytniej oraz 2 osoby z personelu schroniska przy ul. Wolskiej. Do prowadzenia szkolenia rówieśników wyłoniono 4-osobowy zespół (3 osoby z Żytniej i 1 z Wolskiej). Jednak spotkania szkoleniowe dla pracowników oraz sesje dla rówieśników są otwarte dla każdej chętnej osoby spośród personelu.
10 lutego 2022 odbyło się pierwsze spotkanie przyszłych rówieśników wytypowanych spośród mieszkańców i b. mieszkańców schroniska przy ul. Żytniej. W spotkaniu uczestniczyło 9 osób (docelowo osób tych z Ośrodka TYLKO będzie 10, a nadto 2 lub 3 ze Schroniska PRZYSTAŃ). Spotkanie przebiegło w bardzo dobrej atmosferze. Przyszli rówieśnicy wyrazili się pozytywnie na temat pomysłu udzielania sobie wzajemnej pomocy i wsparcia przez osoby w sytuacji bezdomności. Ich pytania i wątpliwości dotyczyły granic w ewentualnej relacji z rówieśnikiem – z jednej strony obawy przed zbytnim obciążeniem, z drugiej – przed zderzeniem się z odmową osoby, której mieliby pomagać. Na pytania te odpowie w pełni samo życie. Relacja rówieśnicza jest relacją między dwojgiem dorosłych, wolnych ludzi, z których każdy ma prawo do własnych nienaruszalnych granic i własnych decyzji. Najważniejsze, że uczestnicy spotkania dali wyraz niewymuszonej woli uczestnictwa w przedsięwzięciu.
NEWSLETTER 3
Ocena pierwszych rezultatów projektu ATL
Organizacje partnerskie spotkały się w czerwcu w Helsinkach (Finlandia) na czwartym międzynarodowym spotkaniu projektowym, aby podzielić się wynikami pilotażowego programu szkoleniowego. Program dedykowany jest szkoleniu profesjonalistów pracujących z osobami bezdomnymi w modelu Peer Support
oraz zapewnieniu im niezbędnych narzędzi do szkolenia przyszłych „Journey Certified Supporters” – osób z żywym doświadczeniem bezdomności, które są na wystarczająco zaawansowanym etapie
procesu zdrowienia, by na bazie swego doświadczenia wspierać swoich rówieśników.
86 profesjonalistów pracujących z osobami bezdomnymi w 5 krajach wzięło udział w pierwszym wdrożeniu programu szkoleniowego dotyczącego modelu wsparcia rówieśniczego opracowanego w ramach projektu, a następnie przeszkoliło według tego programu osoby bezdomne. Ta możliwość szkoleniowa została przyjęta entuzjastycznie zarówno przez profesjonalistów – którzy postrzegają ją jako skuteczną metodę wzmacniania powierzonych im osób – jak i przez te właśnie osoby otrzymujące szansę do pomocy innym i kolejnych postępów we własnym procesie zdrowienia.
Partnerzy poświęcili też nieco czasu czasu na planowanie pilotażowego testu gry planszowej ATL, która będzie pełnić funkcję bezpiecznego i zabawnego środowiska służącemu utrwalaniu nabytej wiedzy i postaw, między innymi przez stawanie w hipotetycznych aczkolwiek całkiem realnych sytuacjach.
Europejski projekt „Accommodating a Travelling Life” (ATL) przynosi już pierwsze rezultaty.
Na marginesie roboczych dyskusji podczas pobytu w Finlandii – kraju, w którym bezdomność zmniejszyła
się ósmy rok z rzędu w 2020 roku (w przeciwieństwie do większości krajów europejskich) – zespół
projektowy nie mógł przeoczyć okazji odwiedzenia Aurora-talo, ośrodka , w którym wdrażany jest pierwszy program typu Housing First, oraz Vepa, dziennego centrum dla osób bezdomnych prowadzonego przez organizację pozarządową No Fixed Abode..
Odkrywamy usługi dla osób bezdomnych w Helsinkach
Aurora-talo jest jednym z wielu innowacyjnych obiektów w Finlandii, które oferują bezdomnym nie tylko dom, ale fundamenty pod lepszą przyszłość. Wdraża on zasadę „Najpierw mieszkanie” realizowaną również przez innych partnerów programu ATL, zapewniającą stabilne długoterminowe zakwaterowanie w odróżnieniu od tymczasowego. W połączeniu z mieszkaniem program oferuje również usługi niezbędne do zarządzania złożonymi potrzebami usługobiorców.
Użytkownicy Aurora-talo zasiedlają niezależne mieszkania zlokalizowane w jednym budynku, gdzie strefy wspólne nadzorowane są przez opiekunów, którzy na co dzień zapewniają niezbędne wsparcie mieszkańcom. Zakres usług Aurora-talo obejmuje również mieszkania rozproszone, których mieszkańcy ludzie otrzymują wsparcie w procesie integracji ze społeczeństwem. Niektórzy pozostaną w tych mieszkaniach do końca życia; dla innych są one pierwszym krokiem do pełnej samodzielności.
Z kolei Vepa to ośrodek, w którym bezdomni mogą w ciągu dnia odpocząć, spędzić czas, zjeść ciepły posiłek, porozmawiać o swoich problemach oraz otrzymać wsparcie w znalezieniu i skontaktowaniu się z odpowiednimi usługami. Zaopatrywani są w ubrania, przybory toaletowe. Udostępnia im się komputery i telefon.
Centrum jest w całości prowadzone przez ekspertów przez doświadczenie i wolontariuszy. Podczas wizyty rozmawialiśmy z dwoma takimi ekspertami. Opowiedzieli nam swoje historie, które w efekcie uczyniły ich wzorcami osobowymi dla osób, które teraz przychodzą do centrum po wsparcie. Spotkaliśmy tu Juhę, bezdomnego mężczyznę, który docenia to miejsce, jako że czuje się tu zrozumiany a nie osądzany jak bywało wcześniej.
Partnerzy projektu ATL podczas wizyty w VEPA Partnerzy z Hiszpanii, Grecji, Włoch, Polski i Wielkiej Brytanii wyjeżdżali z Finlandii z nadzieją, że rola pracownika rówieśniczego i eksperta z doświadczenia w sferze bezdomności będzie w ich krajach coraz lepiej rozumiana i promowana.
Podczas wizyty w Helsinkach spotkaliśmy Juhę Hyrkäsa, fińskiego geja, który po powrocie z Argentyny stał się bezdomny z powodu szeregu okoliczności związanych z niemożnością potwierdzenia kwalifikacji akademickich i brakiem dochodów. Przez ostatnie pięć lat mieszkał w różnych miejscach, takich jak domy przyjaciół, hostele, długoterminowe zakwaterowanie zapewniane przez program Housing First i schroniska, nie otrzymując odpowiedniego wsparcia w celu wyjścia ze swojej sytuacji. Juha jest nosicielem wirusa HIV, ale nie leczy się ze względu na trwałą bezdomność.
Ludzie bezdomni są różni i różne są ich potrzeby
Dużo rozmawialiśmy też z Juhą o modelu Housing First i problemach w jego realizacji. Mógł uzyskać dostęp do tego typu placówki już dawno temu, ale powiedział , że dzielenie tej przestrzeni z osobami uzależnionymi od narkotyków lub alkoholu nie jest łatwe. Ze względu na homoseksualizm jego doświadczenie naznaczone było dyskryminacją i próbami przemocy. W pewnym momencie po prostu zdał sobie sprawę, że to miejsce nie jest dla niego odpowiednie, ponieważ czuł się bardzo niepewnie. W jakimś sensie poczuł się opuszczony przez system, który miał mu pomóc. Chociaż skuteczności tego modelu dowodzą różne badania, doświadczenie Juhy mówi nam, że wciąż pozostaje wiele do zrobienia i że ciągle trzeba słuchać użytkowników systemu pomocy. Słuchać różnych historii i brać pod uwagę różne potrzeby.
Dziś Juha, choć bezdomny i bez dochodów, jest członkiem partii politycznej w Helsinkach i pracuje na pełny etat, aby zdobyć mandat poselski w następnych wyborach w kwietniu 2023 roku. Występując publicznie ukazuje warunki życia bezdomnych, zwłaszcza tych, którzy ze względu na różne okoliczności nie mają dostępu do potrzebnego wsparcia. Juha wprowadził do słownika publicznego w Finlandii termin „tęczowej bezdomności”.
Osoby LGBTQ+ są 14 razy bardziej narażone na bezdomność i spotykają się z przemocą seksualną 12 razy częściej niż inni bezdomni. Juha złożył kilka doniesień na policji dotyczących przemocy fizycznej i seksualnej, z którą miał do czynienia.
W tym sensie postać rówieśnika wspierającego może być bardzo pomocna, ponieważ przybliża
usługom społecznym rzeczywiste potrzeby osób bezdomnych. Jeśli chodzi o wsparcie rówieśnicze, Juha uważa, że największą korzyścią z jego wprowadzenia jest możliwość skorzystania z pomocy ekspertów z doświadczenia, którzy naprawdę nie mają uprzedzeń wobec osób bezdomnych. Niestety, wielu konwencjonalnych specjalistów w tej dziedzinie, choć zmotywowanych do pomocy, często nie może w pełni zrozumieć, co to znaczy być bezdomnym.
Juha uważa wsparcie tego typu za niezwykle korzystne i inspirujące. Obecnie sam oferuje wsparcie innym osobom w trudniejszej niż jego własna sytuacji. Według Juhy należy przy tym unikać relacji typu „pomagacz”, w której osoba wspierana całkowicie polega na rówieśniku i traci motywację i wolę samodzielnego rozwiązywania swoich problemów. Postać rówieśnika wspierającego może skutecznie wpłynąć na przebieg procesu zdrowienia osoby bezdomnej i należy zdecydowanie popierać tę ideę.
AKTUALIZACJA polska V: lipiec 2022
W marcu 2022 rozpoczęły się sesje szkoleniowe dla przyszłych rówieśników wspierających. Sesje prowadziły dwa 2-osobowe zespoły trenerów rekrutujących się spośród pracowników Ośrodka TYLKO oraz Schroniska PRZYSTAŃ Caritas AW. Odbyło się 12 sesji szkoleniowych w cyklu dwóch sesji tygodniowo. Ostatnia z nich miała miejsce 7 kwietnia 2022. Frekwencja uczestników – było ich ostatecznie jedenastu – była bardzo dobra przez cały czas trwania szkolenia. Bardziej jeszcze cieszyła ich pozytywna postawa – zainteresowanie, wręcz entuzjazm. Tak najwidoczniej działa na człowieka jego poważne potraktowanie i dostrzeżenie w nim wartości a nie tylko problemu. Szkolenie ukoronowane zostało małym przyjęciem, na którym podano pizzę. Troską realizatorów projektu stało się od tej pory podtrzymanie zapału w uczestnikach, którzy dowiedli, że niosą w sobie istotny potencjał. Teraz wypada szukać sposobów na jego uruchomienie i wykorzystanie. Pierwsze próby już mają miejsce. Jedna z uczestniczek asystuje w obchodach streetworkerskich po ulicach (i chaszczach) Warszawy. Z myślą o nietraceniu kontaktu z uczestnikami trenerzy organizują im w okresie wakacyjnym co 2 tygodnie spotkania. Są to np. wspólne wyjścia na lody oraz zwiedzanie placówek pomocy, do których trenerzy mają dostęp. Na przykład, 19 lipca, uczestnicy odwiedzą oddział psychiatryczny szpitala przy ul. Sobieskiego w Warszawie.
Realna szansa na konkretne zatrudnienie dla rówieśników wspierających może pojawić się dopiero późną jesienią, kiedy Caritas AW planuje przystąpić do realizacji następnego kontraktu zleconego przez Miasto Warszawa. Projekt ATL-Towarzysz Podróży trwa jednak nadal w drugim swoim głównym aspekcie, jakim – obok opracowania materiałów szkoleniowych i przeprowadzeniu pilotażowego szkolenia – jest stworzenie i przetestowanie tzw. „poważnej gry” mającej na celu utrwalanie wiedzy nabytej w trakcie szkolenia (o grze była mowa w aktualizacji z listopada 2021). Gra tworzona jest w 2 wersjach – planszowej i internetowej. Na użytek wersji planszowej każdy z Partnerów projektu opracował przypadającą na niego część zadań dla graczy. Spisane są one pojedynczo na kartach do poważnej gry. 48 kart sprawdza wiedzę zadając stosowne pytania (karty wiedzy), 48 kart opisuje sytuację wobec, której trzeba stanąć (karty wyzwań), 36 kart podaje twierdzenia, do których trzeba się ustosunkować (karty twierdzeń), 24 karty wymagają odegrania w towarzystwie 1-2 osób scenki w zaaranżowanej sytuacji (karty scenek). Ścisłe odpowiedzi instrukcja podaje tylko w odniesieniu do kart wiedzy. W przypadku pozostałych kart podane są tylko sugerowane rozwiązania a o sensowności rozwiązania zaproponowanego przez gracza decydują inni gracze. Będąca w trakcie tworzenia gra internetowa jest co do koncepcji kopią planszowej, z tym że odpowiedzi/rozwiązania mają z oczywistych względów zamknięty charakter.
W dniach 8-9 czerwca 2022 przedstawiciele organizacji partnerskich spotkali się po raz drugi twarzą w twarz – tym razem jako goście partnera fińskiego w Helsinkach. Spotkanie miało głównie na celu refleksję nad postępami projektu, zastanowienie się nad konkretnym kształtem zadań w wersji internetowej poważnej gry oraz ustalenie harmonogramu dalszych działań. Pierwsze propozycje zadań do wersji internetowej Partnerzy mają przedstawić jeszcze w lipcu 2022. Lider projektu, organizacja INTRAS z Valladolid w Hiszpanii, złożył wniosek o przedłużenie czasu trwania projektu o 3 miesiące, tj. do końca listopada 2022 ze względu na niezawinione opóźnienia w realizacji spowodowane przede wszystkim sytuacją covidową. Spotkanie w Helsinkach było też okazją do odwiedzenia kilku tamtejszych placówek pomocy – mieszkań wspieranych prowadzonych przez partnera fińskiego oraz dziennego ośrodka dla osób bezdomnych. W obu miejscach zwracała uwagę rzeczywistość i znaczenie „przestrzeni”. Mieszkania wspierane to niezbędna każdemu człowiekowi przestrzeń prywatności. O prywatności przestrzeni mieszkalnych przekonywał indywidualny „nieład” w nich panujący. Ośrodek dzienny również zwracał uwagę „przestrzenią”. Urządzony w dawnej restauracji – bardzo obszernej, umeblowanej i z wieloma zakamarkami – stwarza użytkownikom możliwość znalezienia sobie indywidualnej przestrzeni lub przestrzeni do osobnej rozmowy.
NEWSLETTER 4
Projekt ATL kończy się spotkaniem we Florencji i oddaniem głosu rówieśnikom wspierającym przeszkolonym w ramach projektu
Ostatnie międzynarodowe spotkanie uczestników projektu ATL odbyło się we Florencji w dniach 27 i 28 października. Dwa dni pełne wrażeń, za które serdecznie dziękujemy naszym włoskim partnerom, bo naprawdę odkryli przed nami niewidoczną stronę miasta. Miasta pełnego sztuki, historii, codziennie odwiedzanego przez tysiące turystów, gdzie wiele organizacji codziennie ciężko pracuje, aby wesprzeć licznych bezdomnych i bezbronnych mieszkańców.
Poza regularnymi posiedzeniami mającymi na celu sfinalizowanie, ocenę projektu i zbadanie potencjalnych dróg kontynuacji, zespół miał okazję odwiedzić niektóre ze wspomnianych organizacji, poznać innowacyjne programy integracyjne, zapoznać się z pracą uliczną rówieśników i wziąć udział w końcowej konferencji zorganizowanej przez SMES Italia w celu zaprezentowania projektu i jego wyników włoskim interesariuszom.
Pierwszy przystanek: Dzienny Pobyt La Fenice, gdzie świadczona jest wszechstronna pomoc osobom bezdomnym i innym znajdującym się w trudnej sytuacji. Osoby te mogą uzyskać dostęp do tych usług poprzez „rozmowę pierwszego kontaktu” oraz wydanie karty wstępu, poprzez rejestrację lub przyjęcie doraźne. Ośrodek oferuje zaspokojenie podstawowych potrzeb (prysznic, pranie) ale także wsparcie psychiatrycznego i psychologiczne.
Po piętnastu minutach spaceru dotarliśmy do Progetto Arcobaleno, które oferuje schronienie, poradnictwo prawne, programy ochronne, szkolenia zawodowe i doradztwo w zakresie zatrudnienia. Centrum otwarte non-stop oferuje zakwaterowanie, pomoc w skorzystaniu z usług zewnętrznych, specjalistyczną pomoc dla narkomanów i ofiar handlu ludźmi, kursy językowe i szkolenia zawodowe. Odbywa się tu również wiele działań kulturalnych, takich jak odczyty i prelekcje na interesujące tematy, które przyciągają mieszkańców schroniska, przyczyniając się do odzyskiwania przez nich poczucia własnej wartości i postępu na drodze do godnego życia.
Kończymy w Centrum Java. Jest to usługa zlokalizowana w sercu miasta i czynna do późnych godzin nocnych, której celem jest stworzenie bezpiecznej przestrzeni pierwszego kontaktu z osobami uzależnionymi od narkotyków lub borykającymi się z innymi problemami. Centrum dysponuje zespołem streetworkerskim, w którym obecnie pracuje rówieśnik wspierający przeszkolony w ramach projektu ATL. Współuczestniczy w tworzeniu pomostów między ludźmi w potrzebie a oferowanym wsparciem. Zespół współpracuje z organizacją medyczną świadczącą usługi zdrowotne w powiązaniu z publiczną służbą zdrowia. Ta sieć oferuje usługi wysokiej jakości.
Dzień zakończył się jeszcze jednym doświadczeniem. Włoscy koledzy zorganizowali dla nas wizytę z AMIR, stowarzyszeniu archeologów, którzy zainicjowali program, w ramach którego uchodźcy i migranci są szkoleni jako przewodnicy muzealni. Mieliśmy przyjemność być oprowadzani przez takiego przewodnika po Museo degli Innocenti.
28 października odbyła się końcowa międzynarodowa konferencja projektu. SMES Italia zorganizowała znakomitą konferencję, w której udział wzięli profesjonaliści z branży, a także władze i decydenci. Mieliśmy okazję wysłuchać opowieści trzech osób, które uczestniczyły w szkoleniu ATL i które obecnie współpracują jako rówieśnicy wspierający. Opowiedzieli, co skłoniło ich do wzięcia udziału w projekcie i jak się czuli w trakcie i po szkoleniu. Poniżej kilka cytatów jednego z nich, Francesco:
Nie było mi łatwo wejść w rolę rówieśnika, być może dlatego, że kiedy stawiasz czoła nowym rzeczom w życiu, zwykle się boisz, że nie jesteś w stanie tego zrobić. Miałem krytyczne momenty zarówno podczas szkolenia, jak i stażu. Najbardziej bałem się, że zagram coś fałszywego, obiecując wyjście z sytuacji, która sama w sobie jest bardzo trudna: pomoc społeczna nie stwarza wielkich możliwości wyjścia z bezdomności. Mogę to stwierdzić z własnego doświadczenia.
Zasadniczo wierzę, że jeśli dana osoba może, nawet przez zaledwie 5 minut w swoim codziennym życiu, wśród tysiąca przeszkód, z którymi musi się zmierzyć, zapomni o trudnościach i poczuje się wysłuchana, może to coś zmienić, być ulgą i małym zwycięstwem dla rówieśnika.
Jako wspierający rówieśnicy musimy starać się podchodzić do usługobiorców z życzliwością i otwartością, uwzględniając różne czynniki, które mogły mieć wpływ na bezdomność danej osoby; być w stanie zidentyfikować trudności, przez które przechodzą te osoby, nie zapominając, że wiele czynników może determinować tę sytuację i że nikt w naszym społeczeństwie nie jest zabezpieczony przed bezdomnością.
Ważne jest, aby wsparcie rówieśnicze odbywało się zawsze poprzez próbę przekształcenia osób otrzymujących wsparcie w bohaterów ich własnej drogi zdrowienia i przez zadbanie o to, by oni sami odzyskiwali kontrolę nad swoim życiem.
Rezultaty projektu
Po ponad dwóch latach współpracy (2020-2022), choć okres ten skomplikowała pandemia, zespół projektowy pomyślnie zakończył swoje działania i osiągnął oczekiwane rezultaty. Projekt był koordynowany przez Fundację INTRAS (Hiszpania), a partnerami było 5 innych organizacji: Restorative Justice for All International Institute (Wielka Brytania), Caritas Archidiecezji Warszawskiej (Polska), SMES Italia – Mental Health and Social Exclusion (Włochy), Helsingin Diakonissalaitoksen Saatio SR (Finlandia), Towarzystwo Psychiatrii Społecznej P. Sakellaropoulos (Grecja).
Materiały szkoleniowe zostały wspólnie opracowane przez multidyscyplinarny zespół składający się z profesjonalistów z organizacji partnerskich (psycholodzy, pracownicy socjalni, pedagodzy, pielęgniarki, kierownicy projektów). Opracowano podręcznik trenerski do szkolenia profesjonalistów w zakresie wsparcia rówieśniczego i wprowadzania tego wsparcia do praktyki organizacji. Opracowano program szkoleniowy dla przyszłych rówieśników instruujący profesjonalistów, jak szkolić osoby z doświadczeniem bezdomności. Opracowano podręcznik dla przyszłych rówieśników wspierających jako dodatkową pomoc wsparcia podczas sesji szkoleniowych.
Dodatkowo stworzona została „poważna gra” – narzędzie sprzyjające przyswajaniu treści szkoleniowych i praktykowaniu ich w bezpiecznym środowisku. Poważna gra ma swoją wersję planszową i wirtualną.
W celu przetestowania materiałów szkoleniowych w 5 krajach europejskich (Hiszpania, Grecja, Włochy, Polska, Finlandia) przeprowadzono stosowne szkolenia. W sumie przeszkolono 87 profesjonalistów i 52 osoby wspierające. Efekty działań szkoleniowych są bardzo pozytywne, zwłaszcza że osoby bezdomne, które wzięły w nich udział, podkreślają niezmiennie, jak było motywujące i jaką nadzieją ich natchnęło na świadczenie pomocy innym ludziom w podobnej sytuacji. Profesjonaliści i rówieśnicy z różnych krajów – południa, północy, wschodu i zachodu Europy – wymienili wiele doświadczeń. We wszystkich krajach partnerów odbyły się wydarzenia upowszechniające rezultaty projektu. Wzajemne zbliżenie obywateli Europy to istota każdego programu Erasmus+.
Dzięki projektowi ATL możliwe stało się zaoferowanie osobom z doświadczeniem bezdomności szansy na szkolenie i wykorzystanie własnego doświadczenia życiowego. Szkolenie pozwoliło im poprawić szereg osobistych kompetencji niezbędnych do wspierania rówieśników w drodze do powrotu do zdrowia. Tym samym poprawiło też ich własne szanse na zatrudnienie.
Wyniki projektu i ustalenia wynikające z pilotażu mogą być wykorzystane jako uzasadniony praktyką argument do lobbowania na rzecz włączenia rówieśników wspierających do prac nad kształtowaniem polityk społecznych dotyczących bezdomności, do tworzenia usług lepiej odpowiadających potrzebom i rzeczywistości. Materiały projektowe dostarczają kompleksowej metodologii włączania pracowników rówieśniczych na zasadzie sprawiedliwego i skutecznego uczestnictwa w zatrudnieniu. Dzięki temu projektowi mamy podstawy sądzić, że może to poprawić efektywność i ciągłość usług na rzecz osób bezdomnych.
Wszystkie materiały szkoleniowe są dostępne na stronie internetowej projektu www.atl-project.eu. Profesjonaliści pracujący w tym sektorze mogą je wykorzystywać do szkolenia tak siebie, jak przyszłych rówieśników.
AKTUALIZACJA polska VI – listopad 2022
Druga część lata 2022 i początek jesieni upłynęły na pracach nad „poważną grą”. Poważna gra posiada dwie wersje – planszową i online. Gra została szczegółowiej opisana w jednej z poprzednich aktualizacji – tu przypomnijmy, że zasadniczo składają się na nią cztery elementy: sprawdzenie wiedzy, postawienie w hipotetycznej problematycznej sytuacji, konieczność ustosunkowania się do niekoniecznie słusznej tezy, żywy udział w zadanej scence zaczerpniętej z doświadczeń pomocowych. Wersję planszową rozgrywa się rzucając kostką i wyciągając karty z zadaniami. Wersja online jest zmodyfikowana ze względu na konieczność dokonywania jednoznacznych wyborów. Ogólnie gra ma służyć utrwaleniu wiedzy uzyskanej podczas szkolenia rówieśników wspierających i postawieniu ich wobec praktycznych i intelektualnych dylematów, z którymi mogą się spotkać w realnym życiu. Opracowanie poszczególnych zadań powierzono w równych częściach partnerom projektu. Zadania opracowane przez zagranicznych partnerów musiały być oczywiście przetłumaczone na polski na użytek polskich rówieśników.
Jednocześnie trwały finalne prace nad językowym i wizualnym kształtem materiałów szkoleniowych (z ich efektem można zapoznać się pobierając je poniżej). Pomimo formalnego zakończenia przewidzianego w projekcie szkolenia rówieśników – na wyraźne życzenie tych ostatnich – nadal odbywały się spotkania grupy z trenerami. Rozgrywano poważną grę, dyskutowano, powracano do ciekawszych fragmentów szkolenia.
Całość powoli zmierzała do mocnego, finalnego akcentu, którym miał być tzw. Multiplier Event, czyli wydarzenie publiczne mające na celu upowszechnienie osiągnięć projektu. Wydarzenie to miało miejsce w dniu 29 listopada 2022. W sali konferencyjnej obiektu Caritas Polska przy ul. Okopowej 55 zgromadziło się ok. 40 przedstawicieli głównie warszawskich organizacji pomocowych i publicznej pomocy społecznej. Lider i trenerzy programu przedstawili im wspomagając się prezentacjami Power Pointa istotę i zasadniczą problematykę wsparcia rówieśniczego. W drugiej części spotkania za stołem panelowym zasiedli absolwenci szkolenia. Opowiedzieli o tym, jak przeżywali szkolenie i jaki pożytek chcieliby zrobić z nabytych umiejętności. Wywiązała się szczera, a dla niektórych nawet wzruszająca, rozmowa z audytorium. Multiplier Event był spokojnym, merytorycznym i przyjemnym dla uczestników końcowym akcentem programu Erasmus+ „Towarzysz podróży”.
Idea wsparcia rówieśniczego jednak trwa, i to nie tylko w głowach realizatorów i beneficjentów. Nowy kontrakt Ośrodka TYLKO z Miastem Stołecznym – nota bene obowiązujący od 1 grudnia 2022 – przewiduje skromny budżet dla wsparcia rówieśniczego. Jest nadzieją wszystkich, którzy w ubiegłych latach angażowali się w projekt Erasmus „Towarzysz podróży”, że będzie do zaczątek tej nowej formy pomocy – że wsparcie „zbliży się” w ten sposób do osób wsparcia potrzebujących a jednocześnie – formalnie uznane i wynagradzane – będzie czynnikiem wzrostu dla tych, którzy go będą udzielać.
